Decyzja o wierceniu studni głębinowej często wynika z braku istniejącej infrastruktury wodociągowej bądź chęci pozyskania lepszej jakości wody czy po prostu niezależności. Równie częstym argumentem za taką inwestycją jest też możliwość oszczędności na rachunkach za wodę. To bardzo racjonalne podejście, ponieważ posiadanie i eksploatacja studni głębinowej w pełni uzasadnia decyzję o podjęciu takiej inwestycji. Jednak zanim wbijemy pierwszą łopatę, warto zapoznać się z najważniejszymi informacjami dotyczącymi studni głębinowej.
Co to jest studnia głębinowa i jaka jest zasada jej działania?
Najczęściej spotykany typ studni głębinowej to głęboki, składający się z dwóch rur – podwójnej konduktorowej i magazynowej niebieskiej skręcanej – otwór wywiercony pionowo w ziemi, łączący powierzchnię gruntu z warstwami wodonośnymi. Na samym dnie studni znajduje się materiał filtrujący mechanicznie w postaci piasku kwarcowego o uziarnieniu 2-4 mm. Natomiast przestrzeń między rurami jest wypełniona rozprężnym izolatem Compactonitowym, którego zadanie polega na uszczelnieniu głównej magistrali wody pitnej. Do tego dochodzi osprzęt w postaci pompy głębinowej, a niezbędnym uzupełnieniem studni jest instalacja doprowadzająca wodę do budynku.
Innym rodzajem studni, która często jest mylona ze studnią głębinową to studnia abisyńska, która czerpie wodę z przypowierzchniowej warstwy gruntu (warstwy zaskórne), zwykle z głębokości do kilku metrów. Jej istotną wadą jest niska wydajność, ryzyko skażenia oraz okresy wysychania. W przypadku studni głębinowej zasoby wody pochodzą z dużych głębokości (od kilkunastu do nawet 150 m) i starczają średnio na kilkadziesiąt lat. Co ważne, okresy suszy nie mają wpływu na jej wydajność, a jakość wody jest bardzo wysoka i zwykle bardzo dobrze chroniona (warstwami nieprzepuszczalnymi) przed wniknięciem zanieczyszczeń z wierzchnich warstw gleby. Wracając do studni abisyńskiej warto dodać, że urządzenia tego typu również cieszą się popularnością, ponieważ doskonale sprawdzają się w celach gospodarczych, ozdobnych czy sytuacjach awaryjnych.
Podstawową zasadą działania studni głębinowej jest możliwość dostarczania na powierzchnię wód podziemnych do celów pitnych lub gospodarczych. Zestaw hydroforowy składający się z elektrycznej pompy głębinowej, rurociągu tłocznego oraz wyłącznika ciśnieniowego dostarcza przefiltrowaną wodę, wprowadzając ją do instalacji wodnej połączonej z budynkiem. Co więcej, samo miejsce ujęcia wody (punkt czerpalny) powinno posiadać zabezpieczenie (obudowę) wykonane ze szczelnych materiałów, aby zapobiec dostaniu się do wody różnego rodzaju zanieczyszczeń. Studnia głębinowa jest instalacją niemal bezobsługową, a jedynym urządzeniem wymagającym okresowego serwisowania lub wymiany jest pompa głębinowa – co ok. 10 lat. Jeśli woda pobierana ze studni głębinowej posiada przekroczone normy fizykochemiczne, to należy wykonać jej uzdatnienie po wykonaniu analizy składu wody w laboratorium.
Lokalizacja odwiertu – gdzie wiercić pod studnię?
To bardzo dobre pytanie, ponieważ wokół procedur mających na celu wykryć źródło wody przez lata narosło wiele mitów. Zwolennicy metody typowania różdżką będą rozczarowani, choćby z tego względu, że aktualnie natężenie tzw. smogu elektromagnetycznego nawet w mniejszych miejscowościach jest zbyt duże. Poza tym jedną z najczęściej stosowanych metod geofizycznych do wykrycia wody jest przeprowadzenie badania tomografii elektrooporowej ERT, która pozwala bardzo precyzyjnie określić rodzaj skał, a tym samym lokalizację zasobów wody. Pewną wskazówką może też być występowanie określonych gatunków roślin na badanym obszarze. Współczesna procedura wykrywania wody odbywa się przy użyciu zaawansowanego tomografu oraz przewodów elektrycznych, do których montowane są elektrody, rozlokowane co 5 m. W efekcie wytworzone przez tomograf pole elektryczne pozwala dzięki elektrodom wygenerować wysokiej rozdzielczości obraz nazywany profilem (przekrojem geoelektrycznym). W zależności od skali inwestycji fachowcy tworzą profil, którego długość wynosi np. od 100 do 800 m, a głębokość od 20 do 150 m p.p.t. (pod poziomem terenu). Oczywiście rozwiązaniem optymalnym jest sytuacja, kiedy geologia terenu pozwalała wykonać odwiert na głębokości do 30 m za racji niższych kosztów prac i uniknięcia uzyskiwania stosownych pozwoleń.
Na przekroju geoelektrycznym automatycznie zaznaczane są obszary o podwyższonej lub obniżonej oporności warstw gruntu i skał, które wskazują miejsca naturalnej retencji wód podziemnych, często zalegających tam od milionów lat. Jeżeli z profilu można bezproblemowo określić położenie soczewki wodonkopaniośnej, złożonej zwykle z piasków i/lub żwirów (charakteryzującej się wysoką opornością), wówczas dogodnym miejscem wiercenia jest punkt leżący prostopadle nad skrajem soczewki. W przypadku gdy profil jest niejednoznaczny, wtedy wykonuje się odwiert kontrolny, który ma na celu potwierdzenie lub odrzucenie danej lokalizacji. W wyjątkowych sytuacjach konieczne będzie badanie geologiczne lub udostępnienie opinii geotechnicznej gruntu (zwykle zlecana na etapie zakupu działki lub planowania budowy domu), w celu lepszego poznania terenu. Cała operacja związana z lokalizacją i wykonaniem odwiertu trwa najczęściej kilka godzin, a w trudnych warunkach terenowych do 2 dni. Natomiast czas potrzebny na realizację pełnej studni głębinowej wraz z instalacją to najczęściej 2-3 dni.
Warto pamiętać, że samo wykrycie wody to połowa sukcesu, ponieważ tak samo ważne jest aktualne zagospodarowanie działki i rozmieszczenie na niej poszczególnych obiektów. Mowa m.in. o granicy działki, budynkach czy infrastrukturze odprowadzania ścieków. Na małych i zagospodarowanych parcelach znalezienie optymalnej lokalizacji może okazać się nie lada wyzwaniem. Najlepsze będą działki jeszcze niezagospodarowane.
Kiedy wiercić studnię głębinową?
Wbrew pozorom w pracach terenowych pory roku i pogoda mają niebagatelny wpływ na ich sprawny przebieg. Polska lezy w strefie klimatu umiarkowanego, który charakteryzuje się dużą przejściowością, a to oznacza, że termin prac jest bardzo istotny. Dlatego przyjmuje się, że optymalnym okresem będzie ten, w którym aktualnie nie ma ulewnych opadów, pokrywy śnieżnej, a grunt nie jest zmarznięty.
Obok naturalnych czynników związanych z warunkami atmosferycznymi, równie istotna jest kolejność wykonywania prac w zakresie zagospodarowania terenu (działki). Studnię najlepiej wiercić przed rozpoczęciem prac budowlanych i planistycznych, a najlepiej już na etapie projektowania uwzględnić fakt, że woda będzie pozyskiwana za pomocą studni głębinowej. Pozwoli to uniknąć wielu problemów lokalizacyjnych wynikających z zachowania wymaganych przepisami odległości między studnią, budynkiem, granicą i szambem/oczyszczalnią/kanalizacją.
Co mówią przepisy o własnej studni?
Idealna sytuacja dla inwestora jest w momencie, kiedy zasoby wody znajdują się nie głębiej niż 30 m. Natomiast planowany pobór wody z takiego ujęcia będzie wynosić do 5 m³ (5 000 l) na dobę. Wówczas nie trzeba ubiegać się o pozwolenie wodnoprawne. Doświadczenie pokazuje, że zdecydowana większość wykonywanych odwiertów w celach czerpania wody pitnej na potrzeby gospodarstwa domowego spełnia te kryteria. Więcej formalności pojawi się, kiedy wody podziemne leżą głębiej i/lub gdy inwestorem jest większy podmiot (np. firma, gospodarstwo rolne), który w ramach wykonywanej działalności potrzebuje dostępu do dużych ilości wody. Ponadto studni głębinowej nie można wiercić na terenach górniczych. Taką informację można znaleźć wcześniej np. w planie miejscowym lub studium gminy, gdzie położona jest działka.
Kolejną kwestią jest zachowanie odległości planowanego odwiertu względem różnych obiektów na działce. Przede wszystkim jest to 5 m od granicy posesji, chyba że mamy pisemną zgodę sąsiada. W przypadku odległości od budynku mieszkalnego będzie to dystans 15 m, a od przydrożnego rowu min. 7,5 m. Jeśli mowa o zbiorniku na nieczystości wymagana odległość wynosi 15 m, natomiast dla drenaży rozsączających do gruntu ścieki oczyszczone biologicznie 30 m, a bez takiego oczyszczania – 70 m.
Warto zajrzeć do aktualnych przepisów, tj. Ustawy Prawo geologiczne i górnicze, aby uniknąć rozczarowań i nieporozumień, zanim ruszą prace.
Podsumowanie
Studnia głębinowa to bardzo dobre rozwiązanie, kiedy warunki infrastrukturalne nie pozwalają na korzystanie z wodociągu i/lub inwestor dąży do niezależności od systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Studnia ma prostą budowę, jest niezawodna, odporna na suszę oraz pozwala pozyskać zdrowszą i lepszej jakości wodę przy minimalnych kosztach eksploatacji. Decydując się na własne ujęcie wody pitnej, należy zwrócić uwagę na aspekt lokalizacji punktu czerpalnego – dostosowanego do aktualnego lub planowanego zagospodarowania działki oraz kolejność i porę wykonania prac. Ponadto, równie istotne jest spełnienie wymagań odległościowych i eksploatacyjnych wskazanych przez przepisy prawa geologicznego i górniczego.
